Những Điểm Nhấn Đặc Trưng Trong Kiến Trúc La Mã

Cột trụ, mái vòm, vật liệu bê tông, thiết kế khu dân cư chú trọng chức năng… là những chi tiết biểu tượng đặc trưng kiến trúc La Mã.

Người La Mã cổ đại không phát minh kiến trúc cột trụ mà thừa hưởng từ nền văn minh Hy Lạp trước đó. Tuy nhiên phải đến thời của đế chế La Mã, kiến trúc này mới đạt đến độ đỉnh cao khi xuất hiện tại nhiều công trình nổi tiếng còn trụ vững đến ngày nay.

Trong hình là đền Pantheon (Rome, Italy) xây dựng vào khoảng 118-126 sau Công nguyên, là biểu tượng cho tư duy kiến trúc đỉnh cao và sự phồn thịnh thời La Mã. Phía trước đền là hàng hiên với cột trụ bằng đá hoa cương xám, đỉnh cột kiểu Corinth, trụ cột bằng đá cẩm thạch trắng.

Bên trong đền là mái vòm hình bán cầu đường kính 43,44m. Đây là mái vòm tự nâng đỡ (không có cột trụ nào chống đỡ ngoài các bức tường) lớn nhất từ trước đến nay trên thế giới. Để giảm trọng lượng của mái vòm, bê tông được trộn với đá nham thạch.

Trên đỉnh có một vòng tròn đường kín 8,92m một phần cũng để giảm trọng lượng, mặt khác đây là chỗ duy nhất đưa ánh sáng vào đền, tạo luồng sáng huyền bí được ví như “đồng hồ mặt trời khổng lồ thành Rome”. Chịu tải cho mái vòm khổng lồ này là tường dày đến 6,2m.

Kiến trúc cột trụ đan xen cửa vòm còn thấy ở Đấu trường Colosseum (Rome, Italy). Xây dựng vào khoảng năm 70-80 sau Công nguyên, kết cấu vững chắc giúp công trình được trọng dụng trong 500 năm. Ngoài đấu trường, công trình còn dùng làm nơi biểu diễn công chúng, sau thời Trung cổ trở thành nhà ở, cửa hàng, nhà thờ, pháp trường…

Đấu trường sử dụng đến 100.000 khối đá travertine liên kết bằng 300 tấn vòng kẹp sắt. Vòng cột trụ xen kẽ cửa vòm giúp công trình tự nâng đỡ khối lượng đồ sộ của chính mình và có thể chứa được đến 80.000 người.

Mỗi chi tiết bên trong công trình đều phải đáp ứng chức năng chứa đến 80.000 người, tổ chức các trận đấu, biểu diễn trước công chúng. Phía dưới sàn gỗ là một hệ thống phòng ốc và lối đi phức tạp dành cho các loài dã thú và những trang thiết bị phục vụ cho các trận đấu. Xung quanh khán đài hình êlíp là 80 lối đi tỏa ra từ khu vực trung tâm giúp tạo luồng di chuyển thông thoáng cho hàng chục nghìn người.

Nền văn minh La Mã cũng được xem là cái nôi của mô hình chung cư hiện đại. Từ thời cổ đại, đế chế La Mã đã xây dựng khu dân cư kết hợp thương mại nằm ở vị trí chiến lược.

Trong ảnh là thành phố cổ Tipasa hiện thuộc địa phận ven biển miền trung Algeria. Bao bọc thành trì này là bức tường dài 2.300 mét. Bên trong chia thành các khu nhà ở kiên cố và nhiều công trình công cộng.

Hầu hết cư dân La Mã xưa sống trong nhà cửa thiết kế đơn giản. Nhiều người sống trong những công trình nhà cao tầng với mỗi ô là một hộ gia đình sinh sống. Triết gia Cicero có đến 7 “căn hộ” kiểu này. Trong khi đó giới nhà giàu chuộng mô hình villa.

Ví dụ trong ảnh là dinh thự Villa Adriana của hoàng đế Halian (thế kỷ II sau Công nguyên), kiến trúc La Mã trong công trình dân dụng thể hiện rõ nét với cột trụ, mái vòm, 30 ô ngăn thành 30 phòng với chức năng riêng biệt. Tầm nhìn từ mỗi phòng hướng ra dòng sông nhỏ, khu vườn tạo quang cảnh đẹp mắt cho nhà vua. Hiện công trình này được xếp vào danh sách di sản thế giới, thuộc địa phận miền trung Italy.

Sở dĩ người La Mã có thể sống thành cụm khu dân cư rộng lớn là nhờ mô hình cầu dẫn nước, hay còn gọi là thủy lộ, giúp đưa nước đến từng ngóc ngách trong đô thị.

Thủy lộ cao nhất vẫn còn tồn tại đến ngày nay là cầu Pont du Gard (Pháp). Cầu cao gần 49m, dài 50km, từng chở 200.000 khối nước mỗi ngày.

Kiến trúc cột trụ mái vòm sử dụng vật liệu bê tông giúp cầu vẫn đứng vững đến ngày nay.